Sovyetler Birliği'nin 4 Ekim 1957'de Sputnik 1 yapay uydusunu dünyanın yörüngesine göndermesi, insanlığın uzay ile macerasını başlatan en önemli olaylardan biri olarak kabul ediliyor.

Yaklaşık 22 gün boyunca dünyaya radyo sinyalleri gönderen Sputnik 1, 4 Ocak 1958'de dünya atmosferine girdi ve yanarak yok oldu.

İKİNCİ UYDU DENEMESİ ABD'DEN

Rusya'nın bu başarısının ardından ABD de 1958'de Explorer I adlı ilk uydusunu dünyanın yörüngesine gönderdi ve böylelikle ABD uzay yarışındaki ilk hamlesini yapmış oldu.

UZAYA ÇIKAN İLK İNSAN: YURİ GAGARİN

Bu gelişmenin ardından, Sovyetler Birliği 1959'da Luna 2 adlı uzay mekiğini Ay'a fırlattı ve yaklaşık 2 yıl sonra 12 Nisan 1961'de Vostok 1 aldı kapsüle benzer uzay mekiğiyle kozmonot Yuri Gagarin'i dünyanın yörüngesine gönderdi. Böylelikle Gagarin, uzaya çıkan ilk insan oldu. Gagari'nin uçuşu 108 dakika sürdü ve 327 kilometre yüksekliğe ulaştı.

Aynı yıl NASA da Merkür Projesi kapsamında ürettiği mekiklerle önce maymunları daha sonra astronot Alan Shepard'ı uzaya gönderdi ancak Shepard dünyanın yörüngesine ulaşamadı.

Bu denemenin ardından astronot John Glenn, 20 Şubat 1962'de dünyanın yörüngesine erişen ilk Amerikalı oldu. Gleen, 4 saat 56 dakika süren yolculuk sırasında dünya çevresini üç kez turladı.

John Glenn, bu başarısının ardından ABD'de kahraman ilan edildi ve dönemin ABD Başkanı John Kennedy tarafından kendisine Uzay Kongresi Onur Madalyası verildi. Ülke çapında okul ve sokaklara Glenn'in adı verildi.

KENNEDY'NİN HEDEFİ AY'A İNSAN GÖNDERMEKTİ

Kennedy, yaptığı bir konuşmada, 1960'ların sonuna kadar Ay'a insan göndermeyi planladıklarını duyurdu.

Rus kozmonot Valentina Tereshkova, 16 Haziran 1963'te Vostok 6 adlı uzay mekiğiyle uçuşunu gerçekleştirerek, "uzaya çıkan ilk kadın" ünvanına sahip oldu. Dünyanın yörüngesinde 48 tam tur atan ve yaklaşık üç gün boyunca uzayda kalan Rus kozmonot Tereshkova, uzay mekiğinden ayrıldıktan sonra paraşütle Orta Asya'ya iniş yaptı. Sally Ride ise uzaya çıkan ilk ABD'li kadın astronot oldu.

AY'A AYAK BASAN İLK İNSAN: NEİL ARMSTRONG

ABD, Ay'a insan gönderme çalışması olarak adlandırdığı "Apollo Projesi" altında 16 Temmuz 1969'da Ay'a iniş yapan ilk uzay aracı Apollo 11'de astronot Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins bulunuyordu. Apollo 11'in 20 Temmuz'da Ay'ın yörüngesine girmesinin ardından astronot Neil Armstrong, Ay'a ayak basan ilk insan oldu. Apollo 11 misyonu komutanı Amstrong'u, yaklaşık 20 dakika sonra astronot Aldrin izledi ve böylelikle Ay'a ayak basan ikinci kişi oldu.

Ay'a ayak basan ilk insan Armstrong'un, "Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım" sözü tarihe geçti. Neil Armstrong, 25 Ağustos 2012'de 82 yaşında yaşamını yitirdi.

Apollo 12 ekibi Charles Conrad, Richard Gordon ve Alan Bean, 14 Aralık 1969 tarihinde Ay görevi için fırlatılmışlar, Intrepid adlı ay modülü ile yüzeye inen ekip Ay üzerinde incelemelerde bulunmuştur.

31 Ocak 1971 tarihli Apollo 14 yolculuğunun ekibi, Alan Shepard, Stuart Roosa ve Edgar Mitchell'den oluşuyordu. Antares isimli modülle beraber yüzeye inen ekip araştırmalarda bulunmuştur.

26 Temmuz 1971 tarihli Apollo 15 yolculuğunun ekibi, David Scott, Alfred Worden ve James Irwin'den oluşuyordu. Falcon isimli modülle beraber yüzeye inen ekip, Ay arabasını ilk kez kullanmıştır.

16 Nisan 1972 tarihli Apollo 16 yolculuğun ekibi, John Young, Thomas Mattingly ve Charles Duke'den oluşuyordu. Orion isimli modülle beraber ekip yüzeye inmiştir.

7 Aralık 1972 tarihli Apollo 17 yolculuğunun ekip, Eugene Cernan, Ronald Evans ve Harrison Schmitt'den oluşuyoru. Schmitt bir jeologdu. Challenger adlı modülle yüzeye inip araştırmalar yapıldı.

ABD VE RUSYA DIŞINDA UZAY TECRÜBESİNE SAHİP DİĞER ÜLKE: ÇİN

Çin, bugün ABD ve Rusya dışında insanlı uzay yolculuğu yapabilme kapasitesine ve tecrübesine sahip tek ülke konumunda bulunuyor.

Çin ilk kez 1967 yılında Devlet Başkanı Mao Zedung ve Başbakan Zu Enlai döneminde insanlı uzay yolculuğu yapma kararı aldı. ABD'nin Gemini mekiğinden kopya edilerek 1970'lerde yapılan Shuguang uzay aracı başarısız oldu.

Ülke ardından Rusya'nın Soyuz mekiğini örnek alan Shenzhou mekiğini geliştirerek yıllar sonra hedefine ulaşabildi.

Çinli taykonot Yang Liwei, 15 Ekim 2003'te Shenzhou 5 mekiğiyle uzayda 21 saat uçarak ülkesinin ilk insanlı uzay yolculuğunu gerçekleştirdi.

Avrupa Birliği ve Japonya da 1980'lerde daha sonra vazgeçecekleri insanlı uzay yolculuğu programları başlattı.

ÖZEL SEKTÖRE TEŞVİK SÜRECİ

ABD Havacılık ve Uzay Ajansı NASA, Apollo programının sırasıyla Columbia, Challenger, Discovery, Atlantis ve Endeavour uzay mekiği programlarını sürdürdükten sonra 2011 yılında, kamu kaynaklarıyla yürütülen tüm insanlı uçuş programlarına son vererek bu alanda özel sektör girişimlerini teşvik etmeye başladı.

Ajans, "Ticari Mürettebat Geliştirme Programı" kapsamında Uluslararası Uzay İstasyonu'na personel taşımak üzere SpaceX'in "Dragon Crew" ve Boeing'in "CST-100 Starliner" uzay mekikleri için test uçuşları yaparken, alçak yörüngenin ötesine yönelik insanlı uzay yolculukları için Northrup Grumman firması tarafından geliştirilmekte olan "Orion" uzay mekiğini kullanmayı planlıyor.

NASA, 2020 yılı kasım ayında SpaceX’e ait Falcon 9 roketi ile uzaya göndermişti. Bu astronotların 'ABD topraklarından uzaya gidip en uzun kalma' rekoru kırdığı duyuruldu.

Türkiye Uzay Ajansının logosu görücüye çıktı