Bir ses ve iletişim teknolojileri firmasının TÜBİTAK desteğiyle geliştirdiği proje, gırtlak kanserine yakalanmış ve sesini kaybetme riski bulunan kişilere, tablet bilgisayar ve akıllı telefonlarla iletişim kurma imkanı sağlayacak.
SESTEK Üst Düzey Yöneticisi Prof. Dr. Levent Arslan, TÜBİTAK desteğiyle "Türkiye'de ve belkide dünyada ilk olacak" bir proje üzerinde çalıştıklarını söyledi. Patent başvurularının da yapıldığını ifade eden Aslan, "Sigara gibi nedenlerle gırtlak kanserine yakalanmış, sesini kaybetme riski bulunan kişilere umut olacak bir teknolojiüzerinde çalışıyoruz. Uygulama, hastaların iPhone ve iPad gibi cihazlar sayesinde kaybettikleri sesle iletişim kurabilmelerine ve konuşmalarına olanak sunacak" dedi. Arslan, hastaların ameliyat sonrası bir aparat yardımıyla mevcut sesleriyle konuşmalarının sağlanıp sağlanamayacağı konusunda özellikle kulak burun boğaz uzmanlarından çok sayıda soru geldiğini belirtti. Arslan, şu anki teknolojiyle böyle bir cihaz geliştirmenin mümkün olmadığını ancak hastaların orijinal seslerine yakın bir elektronik ses oluşturulabileceğini anlattı. Bu şekilde proje fikrinin de ortaya çıktığını bildiren Arslan, "Proje henüz başlangıç aşamasında. Şu anda temel olarak yaptığımız işlemlerden biri ses kaydı almak" ifadelerini kullandı. Levent Arslan, "Ameliyat Öncesi Sesin Elektronik Ortamda Sentezlenmesi" Projesi ile ilgili çalışmaların geçen yılın kasım ayında başladığına dile getirerek, üç yılda tamamlanmasının planlandığını kaydetti. TÜBİTAK'ın da çalışmalara maddi destek sağladığını aktaran Arslan, şunları söyledi: "Şirket olarak projede yürütücü konumundayız ve tamamen kendi teknolojilerimizi kullanıyoruz. Bu teknolojiler, Türkiye'de yerli mühendislerimiz tarafından geliştirilmiştir. Yani projenin arka planındaki teknik tüm konularda kendi Ar-Ge çalışmalarımızın ürünlerini kullanıyoruz. Dışarıdan teknoloji transferi yapmayacağız. Dolayısıyla 3 yıl sonunda tüm aşamalarıyla yerli bir ürün ortaya koyacağız." Arslan, projenin temelde, konuşma sentezi (TTS–Text to Speech), konuşmacı belirleme (Voice Identification) ve konuşmacı dönüştürme (Voice Conversion) teknolojilerini içerdiğini anlattı. "Hastanın, mevcut sesine yakın konuşma sentezi geliştirilecek" Birçok gırtlak kanseri hastasının, ameliyat sonrasında sesini kısmen veya tamamen kaybettiğini ifade eden Arslan, proje hakkında şu bilgileri verdi: "Projedeki hedefimiz, hastaların ameliyat öncesindeki seslerine yakın nitelikte konuşma sentezi geliştirmek. Böylece, hastalar ses kaybına uğramaları durumunda bu elektronik sesle uygulama üzerinden diledikleri cümleleri kullanabilecek, kendilerini ifade etme şansı bulacaklar. Proje uygulamasının iPhone/iPad üzerinde olması planlanıyor. Mobil cihazlar son dönemde çok yaygın biçimde kullanılır hale geldiği ve teknik anlamda da istediğimiz sonuçları sağlayabileceği için iPhone/iPad gibi ürünleri tercih ediyoruz. Uygulama sayesinde kullanıcı yazdığı metni kendi sesine yakın bir elektronik tonda seslendirebilecek. İşlemi pratikleştirmek için günlük konuşmada sık kullanılan cümle örneklerinin uygulamaya kısa yol olarak konması, işlemin doğallaşması için gülme, ağlama, öksürme gibi yansıma seslerin eklenmesi planlanıyor. Teknik amaç, yüksek benzerliğin ve yüksek ses kalitesinin sağlandığı en uygun noktayı yakalamak olacak." Arslan, projenin, birkaç farklı yolla hizmete sunulacağını belirterek, "Bunlardan ilki geliştirilen uygulamanın App Store üzerinden bireysel kullanıcılara sunulmasını kapsıyor. Öngörülen diğer yol ise bu uygulamanın hastanelerde bir prosedüre dönüştürülmesi ile ilgili. Bu sayede ameliyat öncesinde hastalardan kendilerini yormadan, bir miktar ses kaydı alınarak, sentez oluşturulması için saklanabilecek" ifadelerini kullandı. "Doğal sesle konuşma söz konusu değil" Arslan, benzer bir uygulamaya henüz rastlamadığını dile getirerek, bu nedenle proje kapsamında kişinin sesine en çok benzeyen konuşma sentezinin tespitiyle ilgili 'Kişiye Uygun Konuşma Sentezi' adı ile bir patent başvurusu yaptıklarını söyledi. Sesini kaybedenlere yönelik mevcut uygulamalar hakkında da bilgi veren Arslan, şunları kaydetti: "Gırtlağa delik açma ve bu delikten giren hava aracılığıyla veya yapay gırtlak ya da protez yardımıyla konuşmayı kapsayan fiziksel yöntemler var. Bu yöntemlerin hepsi fiziksel bir müdahale gerçekleştirilerek kişinin doğal ses yoluyla konuşmasını kapsıyor. Bizim projemizde ise herhangi bir fiziksel müdahale olmadığı gibi doğal ses yoluyla konuşma da söz konusu değil. Projeyle kişinin iPhone ve iPad üzerinde yazdığı cümleleri mevcut sesine yakın bir elektronik sesle ifade etmesini hedefliyoruz. Projenin mevcut yöntemlerden en büyük farkı gırtlak ve ses yoluna herhangi bir müdahale gerektirmemesi. Mevcut yöntemler hastanın vücuduna müdahale edilerek çeşitli cihazlar yardımıyla konuşmasını sağlıyor. Müdahalenin ardından hasta eskiden olduğu gibi gırtlak, ses teli gibi organları kapsayan ses yoluyla konuşuyor."